مختص جامعه سینما:محمد هاشمی/گاهی یک افکت اپتیک به تنهایی دلالت های فراوانی برمی انگیزد که می توان با تکیه بر تحلیل های بینارشته ای و از جمله تحلیل جامعه شناختی به تبیین آنها پرداخت.
فیلم فارغ التحصیل به کارگردانی مایک نیکولز داستان جوانی از طبقه مرفه و تازه فارغ التحصیل شده از دانشگاه، اما سرگشته و هدف گم کرده است که توسط زنی متاهل از طبقه ی خودش به نام خانم رابینسون اغوا می شود. اما بنجامین به تدریج متوجه می شود که به دختر اندرسون، الین علاقمند است.
در روز عروسی الین، بنجامین با سختی زیاد خود را به الین می رساند. عروسی را به هم می ریزد و با الین، می گریزد. در صحنه هایی از فیلم، بنجامین در حال دویدن به سوی مجلس عروسی و در واقع، به سوی دوربین و رو به ماست اما استفاده فیلمساز از لنز تله فوتو و فشرده شدن عناصر تصویر در نتیجه ی آن، موجب می شود احساس کنیم که بنجامین در حال درجا زدن است.
فیلم فارغ التحصیل در زمره فیلم های هالیوود جدید قرار دارد. فیلم هایی که بین سال های شصت و هشت و هفتاد و هشت در سینمای امریکا ساخته شدند و تحت تاثیر موج نوی فرانسه و سینمای هنری اروپا قرار داشتند. فیلم هایی چون مصاحبه ی کاپولا، ایزی رایدر دنیس هاپر یا راننده تاکسی اسکورسیزی.
این فیلم ها همچنین تحت تاثیر شرایط اجتماعی سیاسی روزگار خود، همچون رسوایی واترگیت، بحران ناشی از جنگ ویتنام و طغیان جوان ها و وقایع ماه مه شصت و هشت قرار داشتند.
صحنه ی مذکور در فیلم فارغ التحصیل، البته در بستر بافت روایی و دراماتیک فیلم، به خصوص تحت تاثیر وقایع ماه مه است. بنجامین در واقع علیه ارزش های فسادآلود نسل راسب و مایوس و مرده ی قبل، طغیان می کند. همان نسلی که نماینده اش خانم رابینسون و طبقه ی اجتماعی ای است که خانم رابینسون از آن برامده است.
به نظر می رسد که خانم رابینسون با برقراری رابطه با بنجامین سال ها جوان تر از خود، انگار می خواهد یاس و ناامیدی و سکون و جمود فکری نسل خود را در رگ و پی بنجامین تزریق کند و بنجامین هرچند ابتدا تسلیم می شود اما سرانجام در برابر ارزش های مرگ آلود نسل قدیم می شورد و با فرار با الین، تلاش می کند زندگی اصیل مورد علاقه ی جوانانه ی خود را بنیان نهد.
هرچند به نظر می رسد که فیلمساز با رویکرد اغراق آمیز و فضای شبه رویاگون طغیان بنجامین، چندان نگاه خوش بینانه ای به حاصل نهایی این طغیان ندارد. صحنه ی تله فوتوی پیش گفته با توضیحاتی که بیان شد، به شکل نمادین، نسل جوانی را برجسته می کند که طالب تلاش و تکاپو برای زندگی است اما مقاومت سکون آسای نسل قدیم، او را از ادامه ی تکاپو برای زندگی پرامید و اصیل جوانانه اش بازمی دارد.
