جامعه سینما:دکتر مسعود کوثری، در میز گرد «جامعه شناسی سینما چیست؟»در پاسخ به چیستی جامعه‌شناسی سینما و مسئلۀ چگونگی تفکیک جامعه‌شناسی فیلم از سایر شاخه‌های مطالعات سینمایی گفت: جامعه‌شناسی سینما یک دانش مرده است. بدین معنا که این حوزۀ سینما دچار بحران شده است. وقتی پارادایم‌ها و نظریاتی که به موضوعی می‌پردازند، دچار فرسودگی شود، توان و نیروی اصلی خود را در پاسخ‌گویی به مسائل از دست می‌دهند. بنابراین، جامعه‌شناسی سینما از عرصه‌های راکد در جهان و ایران است. مُردِ‌گی تابع نیروی حیاتی هر تئوری و پارادایمی است که به موضوعی می‌پردازد. در حوزۀ جامعه‌شناسی سینما مدت‌هاست که نظریه و یا کتاب جدیدی ارائه نشده است.
به نظر کوثری جامعه‌شناسی سینما چند مرحله را طی کرده است. زمانی جامعه‌شناسی بیرون متن یعنی، بیرون سینما و فیلم بود، و می‌خواست رابطه‌ای بین جامعه به مثابۀ کلیت، و متن یا فیلم، یا بین دو کلیت، یا یک کلیت مهم و جزء مهم رابطه برقرار کند. بنابراین، در مرحلۀ اول تئوری‌ها و پارادیم‌ها جامعه را بیرون از سینما یا فیلم دیدند. مرحلۀ دوم، جامعه درون سینما و به ویژه درون فیلم دیده می‌شود، و فیلم به مثابه جامعه مطرح می‌گردد. در اینجا ساختار جامعه بررسی می‌شود. یعنی، با تبیین و تحلیل فیلم، ساختار آن جامعه از درون فیلم بازتولید می‌شود. گلدمن و دیگران بنیان آن را در جامعه‌شناسی ادبیات گذاشتند. در این مرحله فیلم به مثابۀ جامعه است. در اینجا با پیدایش یک جامعه‌شناسی جدید، تفسیر جدیدی از فیلم ارائه می‌دهیم. فیلم نهادی است که در واقع جامعه نیز هست. مانند سینمای کیارستمی که در آن ما شاهد تقلیل هستیم. ما از طریق روابط فردی ساده می‌توانیم آن کلیت فیلم را دریابیم. در واقع فیلم به مثابه جامعه نوعی کشف جامعه در حوزۀ سینماست. مرحلۀ سوم، بلاتکلیفی تئوری‌های جامعه‌شناسی در حوزۀ سینماست. به نظر کوثری تنها جامعه‌شناسی انتقادی می‌تواند به تصویری که سینما از جامعه به‌دست می‌دهد، برسد. یعنی، با نگاه انتقادانه به پرسش‌هایی پاسخ دهد. از جمله، سینما جامعه را چگونه نشان می‌دهد؟ و آیا این نگاه به سینما درست است؟ همچنین منظور از تئوری انتقادی، فقط مکتب انتقادی فرانکفورت نیست، بلکه کمک از این دیدگاه برای درک جامعه‌شناسی سینماست. امروز داشتن یک نظریۀ انتقادی و نگاه انتقادی است که جامعه‌شناسی سینما را تازه می‌کند و آن را از بحران نجات می‌دهد. آیندۀ حوزۀ جامعه‌شناسی سینما در مکتب انتقادی است
استاد ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران،
