جشنواره جهانی فیلم فجر امسال در نخستین دوره اش سعی کرده که با دست پر بیاید. از دعوت از کارگردان های بزرگی چون سوکوروف روسی گرفته تا فیلمسازانی از کشورهای مختلف و برگزاری ورک شاپ هایی در زمینه سینما همگی نشان از پر بار بودن جشنواره دارند. اصغر فرهادی، سوکوروف، مجید مجیدی در جشنواره کارگاه برگزار کردند و تجربیات شان را با سینما دوستان به اشتراک گذاشتند.
محمود کلاری صبح پنجشنبه دوم اردیبهشت ماه مهمان جشنواره جهانی فیلم فجر بود. او آمده بود تا درباره فیلمبرداری با دانشجویان بخش دارالفنون جشنواره به گفت وگو بنشیند.
کلاری یکی از بهترین مدیران فیلمبرداری در سینمای ایران است و چندی پیش فرانسوی ها برایش بزرگداشت گرفتند و تندیسی از دوربین cameflex را به او اهدا کردند. کارنامه کاری اش تحسین برانگیز است و شاید هیچ کس به اندازه او در ایران آثار موفق در کارنامه اش نداشته باشد.
فهرستی از برترین آثار سینمایی ایران و از جمله دو فیلم برنده نخل طلا، و اسکار یعنی «طعم گیلاس» و «جدایی نادر از سیمین» توسط او فیلمبرداری شده است.
با این تفاسیر ناگفته پیداست که او چه حرف هایی می تواند برای دوستداران سینما داشته باشد. «من فکر می کردم که قرار است به شکلی کارگاهی اینجا باشیم و کمی عملی تر اما ظاهرا قرار هست که من حرف بزنم و گفت وگو کنیم که این هم خوبه».
کلاری در این کارگاه از تجربه سالیان گفت. از ورود اتفاقی خودش به سینما. از اینکه هرگز فکر نمی کرده فیلمساز شود و نخستین فیلم خودش را یکی از کارگردانان حاضر برایش فیلمبرداری کرده است!
او مثل همیشه خندان و پرانرژی حرف زد. گفت«فاصله اینجا که من نشسته ام تا آنجا که شما نشسته اید اصلازیاد نیست»
از ابراز فضل های روزگار جوانی گفت و اینکه سر فیلمبرداری فیلم داریوش مهرجویی سوالی پرسیده و هر چه می دانسته از دانش و اصطلاح و کلمه در آن گنجانده تا بگوید که خیلی می داند و مهرجویی هم با یک «نه» ساده و سرد او را سنگ روی یخ کرده!اما واقعیت این است که چنین حرف هایی فقط از چنین دانش و تجربه ای برمی آید و البته نوعی از خضوع که پیامد درک صحیح از جایگاه خود در جامعه هنری و اجتماعی است اما آنچه بیش از این در خور توجه است واکنش ها نسبت به این کارگاه بود.
برخی از دانشجویان ایرانی احساس می کردند محمود کلاری بدون اینکه به موضوع جلسه فکر کرده باشد آمده و صحبت کرده. برای همین هم جلسه به خاطره گویی گذشته است.
امین دانشجوی سینما از دانشگاه سوره می گوید «در برخی از کارگاه ها مشخص است که آن استاد از قبل می داند می خواهد چه بگوید و از قبل برنامه ریزی کرده اما خب بعضی وقت ها انگار برنامه مشخصی نیست و بیشتر به خاطره گویی می گذرد. هرچند برخی از این خاطره ها خیلی مفید هستند.»
اما لیلی از آذربایجان حرف های دیگری می زند: «فوق العاده جالب بود. مخصوصا کارگاه استاد کلاری فوق العاده بود. نخستین کسی بود که از شیوه های دانشگاهی برای حرف زدن استفاده نکرد و خب این برای ما که جوان هستیم بسیار عالی بود. ما که این بحث ها را قبلادر دانشگاه خوانده ایم.
حث های آکادمیک هم خوب هستند اما اینجا به نظرم به چیزهای بیشتری نیاز هست که در دانشگاه گفته نمی شود. این حرف ها نه تنها دانشگاهی نیستند بلکه اغلب برخلاف همه قواعدی هستند که ما در دوران تحصیل آنها را خوانده ایم. من عاشق سینمای ایران هستم. نخستین کارگردان محبوب من کیارستمی است که زندگی مرا تغییر داد و همین آقای کلاری با او همکاری کرده است. من خودم آذربایجانی هستم و در بلژیک سینما خوانده ام و فقط قواعد، قواعد و قواعد.
اما کیارستمی علیه همه چیزهایی است که من خوانده ام و خب جلسه با فیلمبردار او عالی است. اصغر فرهادی هم همینطور. عالی است. و اغلب با همین آقای کلاری کار کرده. من شخصا از شیوه کارگاه ایشان خیلی لذت بردم و یاد گرفتم.»
ادامه این گفت وگو با دانشجویان داخلی و خارجی بخش دارالفنون جشنواره تقریبا همین خط را دنبال می کرد. این تفاوت می تواند معنادار باشد.
به نظر می رسید دانشجویان داخلی مباحث نظری را ترجیح می دادند اما دانشجویان خارجی علاقه مند بودند اساتید بیشتر تجربه های شان را فارغ از مسائل علمی و حتی ادبیات آکادمیک با آنها مطرح کنند. البته این درباره برخی دانشجویان داخلی نیز صادق بود.
با اینحال این تجربه ای منحصر به فرد است که هر سه ضلع این ماجرا می توانند از ان بهره ببرند. متولیان جشنواره، اساتید و دانشجویان و علاقه مندان سینما. محمود کلاری قطعا بخشی از تاریخ فیلمبرداری سینمای ایران است. بخشی درخشان و پرافتخار.
تنها می توان همصدا با همه دانشجویانی که در این کارگاه و در پایان وقتی اتمام جلسه اعلام شد، آهِ افسوس کشیدند آرزو کرد کاش روزی مجامع علمی ما رویکردی خلاقانه تر به آموزش هنر داشته باشند.
/ روزنامه اعتماد
