جامعه سینما: محمد منصورنژاد/فیلم بلند برادران لیلا را دیدم و برخی تحلیل های صرفا سیاسی را هم از این فیلم خواندم. اما به ذهنم نکات دیگری آمد:
۱. این فیلم چرخه معیوب زندگی فردی و اجتماعی کسانی را نشان می دهد که در ساختار غلط و نامعقول، گرفتار امدند و ازاینرو تلاش و تدبیرهای اندکشان ره به جایی نمی برد و گشایشی برایشان اتفاق نمی افتد.
به تعبیر ماکس وبر، خانواده لیلا در گفتمان سنتی و ریش سفید محور تنفس می کنند که بزرگان تصمیم گیرنده اند و بقیه تابع. در این سیستم زن در قدرت سهمی ندارد و اینجا به صورت استثنا لیلا، درمقابل این سیستم می ایستد، اما چون تنهاست، درنهایت هم ره به جایی نمی برد و شاهد بدبختی اعضای خانواده است.
۲. نکته غیرقابل فهم در این فیلم، رفتار پدر خانواده است که حاضر است از همه چیزش بگذرد، پول بدهد، فرزندانش را بیچاره کند، تحقیر شود، دروغ بگوید، اما تنها فکر کند که خاندان و طایفه اش قبولش دارند و حتی از موقعیت نداشته طایفگی، داستان ها جعل کند؟ راستی چرا چنین اتفاقی می افتد؟ فکر می کنم با استفاده از ایده آدلر، در روانشناسی، که ریشه رفتارها را در احساس حقارت می بیند، بتوان تا حدودی رفتار پدر را توضیح داد.
پدر چنین می کند، چون عمری در حسرت احترام است، عمری دیده نشده است، عمری در فلاکت زیست و اما آرزویش چیست؟ تمام تلاشش آن است که شاید روزی دیده شود، اعتبار، پرستیژ، قدرت و نام و نشانی یابد و درمیان بستگان پذیرفته شود و مورد احترام قرار گیرد. بدنبال ان است تا عقده حقارتش را ولو به قیمت نابودی خانواده، جبران سازد. و البته در نهایت، حقیرانه جان می دهد، در حالیکه فرزندانش نیز از رفتنش چندان احساس ناراحتی ندارند.
۳. و اما در این فیلم، سنت شکنانه ترین رفتار از سوی تنها دختر خانواده لیلاست که شاید به دلیل همین دیدگاهش تا پایان جوانی تن به زندگی مشترک نداد. او به موضوعات نقادانه و مدبرانه می نگرد، نفی ستم می کند و در مقابل حرف زور، حتی پدر نه تنها می ایستد، بلکه در اتفاقی نادر در فیلمی ایرانی، جلوی سایر اعضای خانواده به پدر سیلی می زند. و…
با این همه اوضاع تغییری نمی کند، زیرا خانه از پای بست ویران است و با خواست یک دختر چیزی عوض نمی شود. بهترین تغییر دهندگان سنت های غلط زنانند، اما به شرط اینکه، همگی درکنار هم و نیز حمایت مردان را داشته باشند.
۴. نکته اخر انکه علی رغم همه گسستها، این فیلم نشان می دهد که هنوز وضع نهاد خانواده در ایران با مثلا غرب، فرق دارد و با همه نواقص، هنوز نهاد خانواده مهمترین تکیه گاه و پناهگاه ایرانیان است
