نقد فیلم خواهران مگدالن/رخت شوی خانه ای که رنج را نَشُست

برای جامعه سینما:حمیدرضا توکلی/در رابطه با فیلم «خواهران مگدالن» سه رویکرد مورد  اشاره است ؛نگاه سنتی ایرلندی ها، نگاه فوکو به سوژه و استیلا و قدرت و همچنین نقش آیین مصالحه در پرورش قربانی در مسیحیت کاتولیک
یک- رخت شوی خانه های مگدالن -بخوانید اردوگاه های کار اجباری- (Magdalen Laundries or Magdalene Asylums) که طی بیش از دو قرن در ایرلند به فعالیت خود ادامه دادند و حتی بعد از استقلال ایرلند در ۱۹۲۲ نیز پابرجا ماندند و بیش از ده هزار زن را به کار اجباری گماشتند، نمادی از سنت گرایی ایرلندی هاست.
این نوانخانه ها در ابتدا فقط روسپی ها را برای تادیب جذب میکرد ولی در ادامه با گسترش فعالیت ها و سودآوری بیشتر و حمایت دولت و نهادهای دولتی مانند هتل ها و بانک ها و اماکن ورزشی و … در دادن سفارش شستشوی البسه نیاز روزافزونی به جلب نیروی کار رایگان پیدا کرد.
مادران بدون همسر-مثل کاراکتر رز-، زنان معلول ذهنی -کاراکتر کریسپینا-، یتیمان، مجرمان ، دخترانی که مورد سوء استفاده ی جنسی قرار گرفته اند-کاراکتر مارگارت-، دختران اغواگر -کاراکتر برنادت-و دختران بسیار زیبای معرفی شده از طرف خانواده گروه های هدف دیگر کلیسای کاتولیک برای این اردوگاه ها بود.
طی تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ توسط مجلس ایرلند و به اجبار کمیته ی حقوق بشر سازمان ملل انجام شد مشخص شد بیش از ده هزار زن طی این سالها در این رخت شوی خانه ها به کار گرفته شده اند و حمایت های پنهانی دولت نیز در ادامه ی راه آنها موثر بوده است؛آمار فحشا تغییر معنا داری نکرده است چه آنکه فقر یکی از علل پررنگ این امر بوده است.

بیشتر بخوانید:اگزیستانسیالیسم برای روشن‌کردن موقعیت انسان در تجارب آدم‌هاست و سینما برای نمایاندن موقعیت انسان در روزمرگی‌ها
در ایرلند اگر مادری خارج از نهاد ازدواج فرزندی به دنیا می آورد دو گزینه پیش رو داشت:یا اینکه روسپی شود یا جذب خانه های مادر و کودک زیر نظر کلیسای کاتولیک برود و همین امر موجب بروز فاجعه هایی همچون مگدالن میشد.
فراموش نکنیم که قانون سقط جنین به تازگی در ایرلند تصویب شده و پیش از این زنانی که به مشکل میخوردند برای سقط جنین به کشورهای همسایه میرفتند.
در سال ۲۰۱۸ در یکی از خانه های کودک و مادر جنازه ی ۸۰۰ کودک را یافتند که تنها دو کودک گواهی فوت داشتند و نهاد کلیسا آنها را بدون ثبت در جایی دفن کرده بود.۱۷ خانه ی دیگر مانند این در سراسر ایرلند وجود دارد و فعالان حقوق بشر خواهان بررسی آنها نیز هستند که فعلا با مخالفت و پنهان کاری کلیسای کاتولیک مواجه هست.

همچنین در سال ۲۰۱۳ بعد از فروش ملک یکی از رخت شوی خانه ها مشخص شد جنازه ی ۱۵۵ زن بدون برگزاری تشریفات زیر آنجا مدفون شده است.-دیالوگ برنادت با کتی، زن سنتی خبر چین را ۴۰ سال از عمرش را صادقانه و مجدانه در خدمت کلیسا بود را به خاطر بیاورید که گفت تو برای هیچ کس مهم نیستی فقط زودتر بمیر؛ ظاهرا تنها گذاشتن عیسی توسط پدر در لحظات مرگش توسط خواهران کلیسا برای حواریونشان باز تکرار میشود.
جمع شدن این اردوگاه ها را نیز نه به عوض شدن دیدگاه حاکم و رایج بلکه به گسترش استفاده از ماشین لباسشویی و رواج آن در منازل و هتل ها نسبت میدهند.نباید فراموش کرد که جامعه ی ایرلند هنوز هم نگاه سنتی دارد و در بسیاری از موارد همچنان هم کسانی که مورد تعرض واقع شده اند را مقصر قلمداد میکند-شبیه آنچه بر مارگارت گذشت-؛چه آنکه چندی پیش نیز دختری که مورد تجاوز قرار گرفته بود را به علت اینکه لباس زیر توری پوشیده بود مقصر دانست و متجاوز را رها کرد.
فعالان فمنیست نیز با انتشار عکس لباس زیر توری شکل و هشتک This is not consent ( این به معنای رضایت نیست) به این رای واکنش نشان دادند.قبلا نیز پرونده های مشابهی مانند تجاوز چند بازیکن راگبی به دختران با حکم های مشابهی مواجه شده بود.

بیشتر بخوانید: رفتار شناسی سکس تابو در«سوگلی»
دو- در آیین های فیض بخش مسیحیت در کنار آیین توبه ، آیین مصالحه مطرح میشود که به این معناست: گناه قبل از هر چیز تخطی از دستور خدا و قطع پیوند با اوست.در عین حال به پیوند با کلیسا صدمه وارد میکند. به همین دلیل توبه هم آمرزش خدا و هم مصالحه با کلیسا را ایجاب میکند.
خداوند با دادن قدرت آمرزش گناهان به رسولان خویش، قدرت مصالحه ی گناهکاران با کلیسا را نیز به آنان اعطا میکند. این ساحت از وظیفه ی کلیسایی آنان به نحو بسیار قابل توجهی در سخنان عیسی به شمعون پطرس بیان میشود:”کلیدهای ملکوت آسمان را به تو می سپارم و آنچه بر زمین ببندی در آسمان بسته گردد و آنچه در زمین گشایی در آسمان گشاده شود”؛ -رک: متی ۱۶: ۱۹ ؛ رک: متی ۱۸:۱۸، ۲۸ : ۱۶ تا ۲۰ و همچنین رک: یوحنا ۲۰: ۲۳ ؛ دوم قرنتیان ۵: ۱۸
و مفسران مسیحی این آیات را اینگونه معنا میکنند که: کلمات بستن و گشودن، بدین معناست که هرکسی که شما از مشارکت با خودتان محروم کنید، از مشارکت با خدا نیز محروم خواهد بود و هر کسی را که شما با خودتان مشارکت دهید، خدا نیز به او روی خوش نشان خواهد داد.مصالحه با کلیسا از مصالحه با خدا تفکیک ناپذیر است.

شکل محسوسی که کلیسا این قدرت خدادادی-به ذن کشیشان- را اعمال میکرده است در طی قرن ها تنوع قابل ملاحظه ای داشته است.در سده های اولیه مصالحه ی گناهکاران بزرگ (نظیر بت پرستی، قتل یا زنا) انضباط تادیبی شدیدی بود .در قرن هفتم مبلغان ایرلندی با الهام از سنت رهبانی شرق در قاره ی اروپا قائل به توبه ی (خصوصی) شدند که به تکرار منظم آیین بین توبه کننده و کشیش قائل بود و کلیسا تا هم اکنون نیز خطوط اصلی این شکل توبه را حفظ کرده است.
چون مسیح آیین مصالحه را به رسولان خویش واگذار کرد لذا اسقف ها که جانشین آنان هستند و کشیشان( همکاران اسقف ها) به اجرای آن ادامه میدهند.در واقع اسقف ها و کشیش ها با آیین درجات مقدس میتوانند همه ی گناهان را “به نام پدر و پسر و روح القدس” عفو کنند.
رخت شوی خانه های مگدالن نیز نمونه ای از اجرا و واگذاری حق الهی مصالحه به خواهران مقدس میباشد و نمونه ای از رسوخ تفکرات عمیق سنتی و مذهبی در اذهان ایرلندی های معتقد میباشد که مورد پذیرشان قرار گرفته است.

سه- فوکو معتقد است سنتزهای اخلاقی از طریق سه ساز و کار اصلی انجام میگرفت:سکوت، باز شناخت[خود] در آینه و قضاوت دائمی [خود].فوکو معتقد است تیمارستان فرآیند نامحدود مراقبت، قضاوت و تنبیه را اعمال میکند:
محاکمه ای که در آن هر خلافی در زندگی بر اساس تقوا و پرهیزگاری خاص زندگی در تیمارستان، به جرمی اجتماعی بدل میشود و مراقبت ، محکوم و تنبیه میشود؛ محاکمه ای که سرانجامی جز از سرگیری دائمی آن به شکل درونی شده ی ندامت ندارد.
فوکو درباره ی تیمارستان بحث میکند ولی به نظر میرسد این بحث ها درباره ی رخت شوی خانه هم مصداق داشته باشد؛ چه آنکه بر سکوت و قضاوت و ندامت و تنبیه افراد به شدت تاکید و تکیه میشد و همچنین خطایی اخلاقی را به جرمی اجتماعی مبدل می ساختند.
فوکو همچنین در نخستین جلد از تاریخ سکسوالیته به “فرضیه ی سرکوب” اشاره میکند.این فرضیه دلالت دارد بر داستان زاهدمآبی سلطنتی که به سکسوالیته هجوم میبرد و در مورد مسئله ی سکس، سکوت و خویشن داری و سرکوب را به قاعده بدل میکند.
وی با بررسی سیر تاریخی این گفتمان، معتقد است بین اواسط سده ی هفدهم تا اواسط سده ی هجدهم به واسطه ی ورود “زندگی انسان های بدنام” به درون گفتمان، “پچ پچه ای فراگیر ” آغاز شد که هیچ جنبه ای از زندگی فرد از آن گریزی نداشت.

بیشتر بخوانید: عاقبت «دختر» در سینمای نوین فرانسه
با سده ی نوزدهم، این بازگویی نمایشی زندگی روزمره تغییر کرد و شبکه ای متفاوت با محوریت پزشکی و روان پزشکی ، زبانی را تکوین و توسعه داد که ادعای مشاهده و بی طرفی داشت.این انگاره ی علیت عام و منتشر متداول شد که به کمک آن میشد سکس را ” علت همه چیز و هر چیز” دانست.
فوکو میگوید سکسوالیته را میتوان بر اساس مختصات اعتراف و ساز و کارهایی برای اداره ی زندگی خصوصی افراد فهمید.در این معنا، سکسوالیته محور روابط قدرتِ سرشت نمای جوامع غربی است.
این تصویر و تصور آشکارا ما را به یاد اردوگاه مگدالن می اندازد؛ جایی که دولت با دخالت های آشکار و پنهان نهاد دین را فربه میکند تا در خصوصی ترین روابط و احساسات و عواطف و هیجانات آدمی سرک بکشد تا غلیانات را شناسایی کند و با کنترل افراد قدرتش را روز به روز بیشتر به رُخ بکشد.