جامعه سینما: علی معلم دامغانی در اولین نشست علمی «سینما و اندیشه»، که آثار و شیوه‌ی فیلمسازی سه کارگردان صاحب سبک ایرانی، “علی حاتمی، بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی” نقد و بررسی شد گفت:گاهی این نقد به سینما وارد می‌شود که آیا سینما واقعا یک امر وارداتی است؟ باید در پاسخ گفت که سینما دارای ابزاری بوده است که آثاری متعلق به مردم ما را تولید می‌کرده و این سه تن با اندیشه‌های مشرق زمینی خود مانع از این شدند که آن نقد به مرحله واقعیت برسد.
وی یادآور شد: در دنیا سینماگری که مولف باشد زیاد نیست که بسیاری از نکات روان‌شناسی را در مورد نحوه استفاده از رنگ و نور و زاویه‌ها در فیلمبرداری به هدف نفوذ در انسان بداند که این‌ها همه جزو برجستگی‌های سینما به حساب می‌آید که اگر در جهت تربیت انسان استفاده می‌شد، جهان جای بسیار بهتری می‌شد. ولی تا به اینجا سینما بیشتر معرف سکس و خشونت بوده است، هم در هالیوود، هم بالیوود هم در خالیوود خودمان! ولی امروز دیگر سینما جایی برای معرفی این دو مولفه نیست چرا که در جامعه واقعی آن‌ها مجال بیشتری برای عرضه دارند.
بیضایی نشان می‌دهد فرهنگ بشری از یک سرزمین گرم‌تر یعنی مشرق‌زمین شروع شده است
معلم دامغانی اضافه کرد: پس سینما باید با این سه موجود که دارای شعور و بیشتر در این‌طرفی هستند تا غربی، استفاده کند. داریوش مهرجویی که در گذشته برای درس خواندن به آن طرف رفت ولی برای کار باز به ایران برگشت و یا شخصیت عجیب بهرام بیضایی که بزرگترین اسطوره‌شناس «مهر»ی مشرق زمین است و در آثارش مخصوصا فیلم‌های «شاید وقتی دیگر» و «باشو غریبه کوچک» عمق درایت او از فهم‌اش از فرهنگ بشری مشخص می‌شود؛ او نشان می‌دهد فرهنگ بشری از یک سرزمین گرم‌تر یعنی مشرق‌زمین شروع شده است. عمق تفکر این کارگردان را در همین دو فیلم می‌توان دید. در فیلم «شاید وقتی دیگر» که خانم سوسن تسلیمی در آن سه نقش یک مادر و دو دختر را در آن ایفا می‌کند و از شیرین کاری‌های بیضایی آن است که صحنه اول فیلم را در پایان هم نشان می‌دهد. بعد از دیدن این فیلم است که ما از خودمان می‌پرسیم آیا بیضایی فقط شخصیت‌ها را طراحی می‌کند؟ آیا او از اسامی بازیگرهایش بی‌دلیل استفاده کرده است؟
وی افزود: ما در فیلم «باشو غریبه کوچک» هم با این اسامی و مسائل زیاد برخورد می‌کنیم. اینکه بیضایی بیاید بهترین هنرپیشه را با بهترین اسم انتخاب کند، از هوش ایشان است. که برای نقش زن در فیلم «شاید وقتی دیگر» از خانم سوسن تسلیمی استفاده می‌کند. همان‌طور که شاعران می‌دانند سوسن نام گلی است با ۱۰ زبان ولی خاموش که معنی همه مادرها و زن‌های خوب جهان را دارد. این نقش خانم تسلیمی، فقط نقش یک زن نیست او نمادی برای نوع زن است.
وی افزود: “بیضایی” همچنین توانایی شگفتی از تشریح مسائل امروز به زبان کهن دارند، این آدم از دنیای مهر و مادری اطلاعات خوبی دارد که در فیلم «باشو..» هم دیده می‌شود. او بیشتر از هر فمنیست مدعی در دنیا بی‌حاشیه سخن گفته است. او هم به تاریخ اسطوره‌شناسی حقیقی کشور آگاه است، هم به سرنوشت مادران این سرزمین و آنچنان بر این مسائل درک و شگفتی دارد که آدم را شگفت‌زده می‌کند.
