مختص جامعه سینما:رضا ظفری/ژانر ها و سبک های سینما بسیار متعدد و فراوان اند.یکی از این ژانر های استاندارد که هر منتقدی راجع به آن یک نظریه داده است و سال های زیادی هم هست که فیلم های آن به خوبی ساخته میشوند و همگی به شدت جذاب و به یاد ماندنی هستند؛(ژانرِ زامبی) است.
زامبی فیلم هایی هستند که موضوع و محوریت آنها زامبی ها باشند.زامبی ها یا همان مردگان متحرک نیز موجوداتی هستند که قبلا انسان بودند اما بعد یا از طریق ویروس یا بلند شدن از قبر یا هر اتفاق دیگری به هر دلیل دیگری که در فیلم ها متغیر است.همانند موجوداتی خونخوار و بی عقل میشوند که به هر نحوی میخواهند با گاز گرفتن یا کشتن انسان های زنده،این ویروس را منتشر کنند.تقریبا ۸۰ الی ۱۰۰ سال بیشتر نیست که ما زامبی ها را روی پرده نقره ای سینما میبینیم اما وجود آنها تاریخچه ای قدیمی تر دارد.
تاریخچه زامبی ها از ابتدا تا انتها
کلمه زامبی (zombie)از واژه نزامبی (nzambi) که یک کلمه افریقایی است گرفته شده و معنای آن مار یا خدای بزرگ است.ماهیت زامبی ها اماّ از جای دیگر می آید که ماجرایی پر طول و دراز دارد..
زامبی ها از همان ابتدا و سال های ۱۹۳۰ میلادی به بعد کم کم میان مردم محبوب شده و جایگاه خاص خود را در فرهنگ و هنرِ سینمایی کشور های مختلف پیدا کرده.در بُرهه ای از زمان(سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی نیز چنان شدت ساخت فیلم با ژانر زامبی زیاد بود که در طی این ده سال به طور میانگین هر هفته یک فیلم زامبی محور اکران میشد!حال با این همه غوغای زامبی ها در سینما و تلویزیون،سَری به تاریخچه و سیر تحول هیولای زامبی از افسانه گیلگمش تا جورج رومرو و خاطرات مردگانش تا به امروز میزنیم…….:
درست است که تقریبا صد سال از ساخت اولین فیلم زامبی محور یعنی( زامبی سفید )میگذرد اما وجود چنین موجوداتی در هزاران سال پیش اثبات شده..(البته در متون باستانی چون افسانه گیلگمش یا همان (Epic of Gilgamesh) که بدین صورت ذکر شده :خدایان یونان باستان در صورت خشمگین شدن بر قومشان،آنان را پس از مرگ زنده میکردند و مجبور به خوردن دیگر زندگان.خدایانی چون زئوس..کریتوس.و…..
از آن پس چیز قابل توجهی راجع به مردگان زنده گفته نشد تا هزاران سال بعد و انقلاب هایتیسم…!!
امریکایی ها پس از اشغال جزایر هایتی در قرن نوزدهم،ژورنالیستی را برای تهیه گزارش به جزیره هایتی در قاره افریقا فرستادند.آن فرد از همان اویل کارش،شیفته ی مراسمات مذهبی و سنتی مردم هایتی شده بود.از این رو کتابی نوشت و به امریکا برد که بعد ها پرفروش ترین کتاب آن کشور شد!کتاب جزیره جادویی(magic island).در این کتاب که از مراسمات تا مناسک و….مردم هایتی نوشته شده بود.یک قسمتش قسمت عجیب و خاصی بود.
قسمتِ جادویِ وودوو که تلفظ آن(wodo)است.جادویی که مردم هایتی در گذشته بوسیله آن مردگان خود را از قبر بیرون میکشیدند و همانند رباتی خدمتکار به جنازه متحرک دستور میدادند.با این تفاوت که آن جنازه نیازی به غذا یا چیز دیگری نداشت.
اما پس از مدتی اعتراضات و شکایات از این کار،استفاده از وودوو ممنوع شد و جریمه سنگینی برای این کار در نظر گرفتند.همین ایده (مردگانی که زنده میشوند و به اختیار جادوگر کار هایی انجام میدهند.)کافی بود تا جرقه ای در سینمای وحشت..هیجانی..فانتزی به وجود بیاید و پرچمدارانِ این سبک ها را در دهه های۳۰-۴۰-۵۰ که از معروف ترینشان میتوان به فرانکشتاینِ ماری شلی اشاره داشت کنار بزند….
وقتی سینمای فانتزی..وحشت امریکا تا حدی حالت فان پیدا کرده بود و مردم به جای دلهره و ترس خنده و شادی میکردند ،کارگردانان این سری سبک ها به دنبال ایده ای نو و جذاب از هیولایی سینمایی باشند که با خون آشام..اسلشرز..فرانکشتاین و ….رقابت کند تا شاید موفقیتی در اوج شکست به دست بیاورند.اینجا بود که اقتباسی از کتابِ جزیره جادویی گرفتند و با ریسکی بالا و پرهزینه زامبی را وارد سینما کردند.زامبی که با فیلم زامبی سفید در سال ۱۹۳۲ یعنی ۱۰۰ سال پیش وارد سینما شد مردم و منتقدان را به شدت شیفته خود کرد.تا جایی که آن را به عنوان بهترین ایده نو در تاریخ سینما میشناسند.
تفاوت بارز زامبی سفید با زامبی هایی که امروز میشناسیم همین فرایند به وجود آمدن زامبی بود.در زامبی سفید که اتفاقا داستان آن در هایتی روایت میشد و بازیگر نقش اول آن بلالاگوسی پر درآمد ترین بازیگر آن فیلم شد زامبی ها با جادوی وودوو و توسط یک جادوگر به وجود می آمدند که اختیارشان دست خودشان نبود…..
اماّ این پایانِ این ایده نبود!..پس از اکران و فروش ۵۰۰۰دلاریِ زامبی سفید،زامبی ها جایگاه خود را در سینمای هالیوود پیدا کردند و به زودی به سر تاسر دنیا سرایت میکنند.فیلم های زامبی پس از زامبی سفید و از سال ۱۹۳۶ به بعد به طور مستمر ساخته میشدند و اکثراً دلیل پیدایش هیولا جادوی سیاه و جادوگران بود و عوامل مختلف….این روند ادامه دار بود تا زمان انقلاب ژانر زامبی که پدر ژانر زامبی(جورج اِی رومرو) رهبر آن بود…
بیوگرافی جورج رومرو
جورج رومرو (George A romero)متولد ۴ فوریه ۱۹۴۰ در برانکس نیویورک است.وی از همان کودکی شیفته سینما و سینماگری بود و همین علاقه باعث فارق التحصیلی وی از دانشگاه کارنگی ملون در پترزبورگ شد.جورج رومرو کارگردان و نویسنده ای به شدت خلاق و تیزهوش بود که با همین ویژگی پدر ژانر زامبی لقب گرفت؛با اینکه زامبی ایده او نبود و این لقب واقعا یک انیشتین سینمایی میخواست.
انقلاب زامبی ها در سال ۱۹۶۰ میلادی و با فیلمِ شب مردگان زنده(night of the living dead)اولین فیلم زامبی جورج رومرو شروع شد.رومرو اینبار از جادو و جادوگر برای ایجاد زامبی استفاده نکرد بلکه دلیل آنرا تابیدن اشعه ی ماهواره به زمین و برخواستن مردگان از قبر نشان داد.مردگانی که بی صبرانه مشتاق گاز گرفتنِ انسان ها بودند.شاید از خود بپرسید که ویژگی رومرو در فیلمسازی چیست که انقدر آن و فیلم هایش را مشهور کرده است:
۱-رومرو عادت داشت فیلم هایش را با بودجه کم بسازد ولی بازتاب زیادی ببیند۲-جاه طلبی مثبتی در فیلمسازی داشت۳-فیلم های زامبی را صرفا به زامبی آدم خوار خلاصه نمیکرد بلکه از آنها برای انتقاد به وضع حال حاضر جامعه مثلا مصرف گرایی مردم استفاده میکرد(فیلم طلوع مردگان)۴-به زامبی معنایی تازه بخشید و به آن شخصیتی سینمایی داد که یک تیپ سازی برای خودش داشته باشد.۵-زامبی ها را در برخی فیلم ها باهوش نشان میداد
البته یک نکته که به موفقیت شب مردگان زنده بسیار کمک کرد پایان بندی آن بود.تنها یک رئالیسم شوک دهنده و پایانی خوب اما نه خوش لازم بود تا مردم با صورت هایی متعجب و گیج از سینما خارج شوند و حالت به اصطلاح خماریِ پس از فیلم به آنها دست دهد.وی با ساخت فیلم هایی چون:
۱-night of the living dead. ۱۹۶۸
۲-Down of the dead. ۱۹۷۸
۳-Day of the dead. ۱۹۸۵
۴-land of the dead. ۲۰۰۵
۵-dairy of the dead. ۲۰۰۷
پدر ژانر زامبی لقب گرفت و سرانجام در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۷ و در ۷۷ سالگی بر اثر سرطان ریه در گذشت.مرگی که جهان را به شوک برد و کاری کرد که تیتر اول خبر مرگ رومرو اینگونه باشد:(پدر مردگانِ زنده مُرد!!!)واقعا اگر این کارگردان بزرگ نبود سینمای زامبی محور تا این حد موفق و شناخته شده نشده بود..پس از اولین فیلم رومرو که بسیار مورد استقبال قرار گرفت مسیر سینمای زامبی به کلی تغییر کرد.
پس از آن فیلم های زامبی با اقتباس از فیلم های وی به ساخت زامبی با انتشار ویروس و سایر عوامل کردند و هر کارگردان با نوآوری های خود زامبی ها را به بازی میگرفت و با سایر ژانر ها به جز وحشت و اکشن..هیجانی ترکیب میکرد.زامبی های کمدی..عاشقانه..خانوادگی..موزیکال.انیمیشن..مستند..جنگی و…..که همه و همه به نوبه خود برترین هستند.
مومیایی ها و فیلمهای مربوط به آنها که سری فیلم های مومیای ۱-۲-۳ از معروف ترینانشان هستند جزو دسته زامبی ها محسوب نمیشوند.همانطور که فرانکشتاین را ماری شلی بوسیله علم زنده کرد ولی زامبی حساب نمیشود.زامبی شخصیتی مجزاست.
.جورج رومرو با زامبی هایش چنان در مردم تاثیر گذاشته که سالانه ۸ اکتبر در چند ده کشور بزرگ جهان روز جهانی زامبی است و مردم خود را گریم زامبی کرده و از صبح تا شب در خیابان های شهر پرسه میزنند.به این تاثیرِ جادوی سینما میگویند.تاثیری که نه با دستور و نه با گفتار میسر میشد.ببینید فیلم ها چه تاثیری بر انسان ها میگذارند.پس اگر کسی به شما گفت سریال های ترکیه ای خوب نیستند بدانید عذر موجهی دارند.به قول رومرو وقتی جهنم از انسان های پست پر میشود و جایی ندارد.مردگان روی زمین قدم میزنند…..
فیلم های پیشنهادی ژانر زامبی پس از سری فیلم های رزیدنت اویل ۱تا۶ باید حتما تماشا و تحلیل کنید همراه با توضیحات:
۱-فیلم های رزیدنت اویل(Resident evil):
این سری فیلم ها که من اول از همه به شما پیشنهاد میکنم،از روی سری بازی هایی به همین نام ساخته شدند و به صورت سینمایی هایی سریال وار از قسمت یک تا قسمت شش ماجرای پخش ویروس تی یا همان زامبی را در سطح جهانی روایت میکند و داستانِ شخصیت های باقیمانده به خصوص آلیس که سعی بر فرار و زنده ماندن و حتی مبارزه و پایان دادن به این آخرالزمان زامبی وار دارند.دلیل پیشنهاد این فیلم به شما اوج سادگی اش در بطن پیچیدگی است.یعنی کافیست این سری فیلم ها را ببینید تا عاشق سینمای زامبی ها شوید……
۲-سرزمین زامبی ها ۱-۲ (zombie land):
این دو فیلم که ساختشان ده سال با هم اختلاف داشت از برترین کمدی های زامبی محور هستند و حتی اگر آنها را عالی ندانیم.نمیتوانیم از خیرِ ایده های جدید و نو که چندین نفر در دنیای زامبی ها برای زنده ماندن ارائه میدهند
۳-مردگان نمیمیرند(the dead don’t die):
این فیلم با بازی بیل موری که محصول ۲۰۱۹ میباشد یک تفاوت رومروییسم در کمدی درام های زامبی محور بود.مردگان این فیلم که در شهر سنتر ویل برخواستند رفتاری عجیب داشتند و به سمت علاقه خود در دوران زندگی کشیده میشدند.علایقی مثل ورزش..قهوه..اینترنت..ابزار و…. پایان بندی فیلم هم بسیار عجیب بود و شخصیت های مجزا و افراطی یک جذابیت خاص به فیلم میدادند که آنرا از برترین های این ژانر میکند.
۴-یک کات از مرگ(one cut of the dead):
این فیلم که محصول ۲۰۱۷ ژاپن است نیز کمدیِ هوشمندانه زامبی محوری بود که برای اولین بار پس از REC اسپانیا و خاطرات مردگان جورج رومرو در سبک رکوردر ساخته شده.یک فیلمبرداری طنز بدون کات تا یک نقطه و ارجاع هایی هوشمندانه به دلیل و سبب خاصی که نمیتوانم آنها را برایتان اسپویل کنم.فقط بدانید که ژاپن متفاوت ترین فیلم زامبی را ۲۰۱۷ ساخته که تازه دارد درک و شناخته میشود…..
۵-خانواده عجیب در حراج زامبی ۲۰۲۰ ژاپن:
شاید هوشمندانه ترین کمدی زامبی طورِ خانوادگی که تعداد اندکی از آنها در دنیا وجود دارد این فیلم باشد.داستانِ یک زامبی که وقتی سر و کله اش در یک روستا پیدا میشود و دردسر هایی درست میکند.وقتی این فیلم در طول خود بار ها به گذشته ارجاع دارد و به قولی به اصل خود بر میگردد؛آنرا جزو برترین های این ژانر میکند…..
۶-قطار بوسان(train to bousan):
این فیلم محصول ۲۰۱۶ کره است.یک درام سنگین به تمام معنا که ۸۰ درصدش در یک قطار پر از زامبی و در حال حرکت فیلمبرداری شده.از این لحاظ این فیلم را در نوعش فوق العاده میبینم که پایان بندی و شروعی شبیه به هم داشت و در هیچ لحظه ای مخاطب را خسته نمیکرد…..
۷-فیلم های آر ئی سی ۱ و۲:REC 1-2:
فیلم های REC که در اصل چهار فیلم هستند و اسپانیا سازنده آن هاست،نتها فیلم ترسناک زامبی از نظر من است.سبک فیلمبرداری در این فیلم به گونه ای است که فیلمبردار به عنوان گزارشگر وارد ساختمانی حادثه زده در بارسلونا میشود ولی همراه با اعضای ساختمان و آتشنشانان در ساختمانی پر از زامبی گیر میفتند که به نوعی قرنطینه میشوند.دو سریِ این فیلم به معنای واقعی عالی است و با اختلاف دو سال اما هر یک برتر از دیگری ساخته شدند.در ضمن بیشترین احساس دلهره ناشی از نزدیکی به زامبی های شیطانی را در این فیلم تجربه میکنید.
۸-Dawn of the dead طلوع مردگان ۲۰۰۴:
این فیلم که زک اسنایدر از روی فیلم رومرو بازسازی کرده برترین اکشن..زامبی محور دنیاست.آن را ببینید تا هنر پدر زامبی ها را بشناسید.هنرش در داستان سرایی انتقادی مردم جهان با هیولای زامب. #پیشنهادی ویژه…..
۹-اجساد گرم warm bodies:
تنها عاشقانه زامبی که بسیار مورد استقبال قرار گرفت….آری زامبی ها هم عاشق میشوند و دوباره زنده*
۱۰-dead snow برف مرده:
زامبی هایی که زمانی سرباز هیتلر بودند و گویا هنوز کمی عقل دارند و میخواهند چند دانشجوی پزشکی که به کوهستان سفر کرده اند را بخورند…اما اینکار دلیل محکمی دارد که خود باید آنرا ببینید.زامبی های نازی وظیفه ای به گردن دارند….
۱۱-Shaun of the dead شانِ مرده:
یک کمدی زامبی محور که بسیار خنده دار و ساده درست شده…
و بسیاری از فیلم های زامبی محور اعم از انیمیشن ها و… که به بیشترشان اشاره نشد. اگر علاقه مند به دیدن این فیلم ها شدید سپس در اینترنت سرچ کنید(بهترین فیلم های زامبی سینما) فیلم های بسیار بهتری از این ژانر که بیشترشان با بودجه ای ناچیز اما استقبال مثبت تولید شدند و شما را به وجد می آورند .چیزی مثل یک کات از مرگ یا شب مردگان زنده.
فیلم های زامبی محور؛توانایی های زیادی را به سینما هدیه کردند.توانایی تحمیل یا بهتر بگویم القای هر موضوع در هر زمینه به انسان.نشان دادن ذات واقعی انسان وقتی در وضع بحرانی قرار میگیرد.شاید تغییر در ذات و باطن انسان.
فیلم های زامبی تاریخ سینما جدا از مباحث مذهبی(فقط از دید سینما گرانه)داستان پرداز ترین و خلاق ترین هنرمندان را برای ساخت خود میخواهند.آنها زک اسنایدر را شناخته شده و جورج رومرو را تاریخ ساز کردند.آنها بیل موری و بسیاری از بازیگران مشهور دنیا را به چالش مبارزه یا فرار دعوت کردند.آنها سبک و بعد ها ژانر مستقلی برای خود ایجاد کردند.آنها سریال تلویزیونی اختصاصی خود را ساختند.چه کار هایی که مردگان جورج رومرو نکردند!آری با تلقین آنها روز جهانی دارند.نه اینکه بگویم آدم خواری یا پایان جهان با زامبی ها جذاب است.
آنچه زامبی و شخصیت زامبی را شناخته شده کرده،پیام آنان به بشریت بود.بشر توانایی و استعدادی کنترل کردن جهان را ندارد.وقتی با یک ویروس از پا در می آید.جهان انسان هایی پست همانند زامبی ها دارد.زامبی هایی که چه بسا هیولای حقیقی نباشند.هیولای واقعی ما انسان هاییم.
چنین فیلم هایی جدا از بحث ترسیدن گروهی خاص از مخاطبان از خونریزی یا خشونت و… که من آنها را به زور دعوت به دیدن چنین فیلم هایی نمیکنم واقعا فیلم هایی در جذابیت درجه A هستند و از دلایل آن میتوان به داستان پردازی و شخصیت گذاری برای زامبی هایی به قول معروف زشت و کریه است که روزی چنین جذاب و مهم شوند که در فیلم هایشان حتی اگر طرف منفی قضیه باشند اما بیننده طرفدار آنهاست.حتی اگر طرفدار گروه انسان های بازمانده باشید؛زامبی ها شما را به طرف خود جذب کرده و با جذابیت سینمایی خود که امروزه حقیقت محضی در دنیاست با شما ارتباطی فرای یک رسانه سرگرمی ایجاد میکنند.مردگان متحرک جرج رومرو هنوز زنده اند!
