مختص جامعه سینما: رهام موسوی| هفتاد و هشتمین جشنواره فیلم کن، با ریاست ژولیت بینوش و انتخابهایی جسورانه، نشان داد که هنوز هم سینما میتواند صدای مقاومت، حافظ حافظه جمعی و سلاحی علیه فراموشی باشد. در دنیای امروز که واقعیت در معرض تحریف است، جشنواره کن به سینما نقش وجدان بیدار جامعه را بازگرداند.
این دوره نهتنها رویدادی هنری بود، بلکه به صحنهای برای گفتوگو درباره جهانِ رنجدیده، بیصدا و سرکوبشده بدل شد. نگاهی به برندگان جوایز امسال، بازتابیست از ترجیح سینمایی متعهد، اندیشمند و متنوع.
جشنواره کن ۲۰۲۵ نشان داد که در عصر بحرانهای بشری – از جنگ غزه و سانسور ایران تا بحران آبوهوا، مهاجرت و سیاستهای افراطی – سینما نه تنها سرگرمکننده، بلکه آموزنده، مقاوم و مسئول هم میتواند باشد. انتخابها در این دوره نشانهای از بلوغ دوباره جشنواره است؛ بازگشتی به روزهایی که «کن» جایی برای بیان مواضع جدی سیاسی و فرهنگی بود. در مقابل جشنوارههایی که رنگ و فرم را به معنا ترجیح میدهند، کن ۲۰۲۵ جسارت آن را داشت که با جهان سخن بگوید، نه صرفاً با جهان سرگرمی. «کن امسال، جشنوارهای بود برای کسانی که دیده نمیشوند، صداهایی که شنیده نمیشوند، و داستانهایی که روایت نمیشوند.»
تحلیل اجمالی ترکیب جوایز
تقسیم جوایز در جشنواره کن امسال به شکلی انجام شد که هم ارزشهای زیباییشناسی سینما را حفظ کرد، و هم به تعهد اجتماعی فیلمها و ساختارشکنیهای فرمی توجه داشت. داوریها متوازن، شجاعانه و تا حد زیادی منطبق با انتظار منتقدان و سینماگران مستقل بود.
پیام اصلی جشنواره: سینما علیه فراموشی
نخل طلایی برای جعفر پناهی و فیلم It Was Just an Accident – ساختهای که در شرایط سخت، بدون مجوز، و با مضامین تلخ سرکوب و بیعدالتی ساخته شده – نه فقط یک جایزه، که یک بیانیه بود: «سینما همچنان زنده است، حتی وقتی ممنوع است.» این جایزه، چنانکه تاریخ نشان داده، میتواند سرنوشت سینمای مستقل ایران را دوباره تغییر دهد و جایگاه جهانی پناهی را بیش از پیش تثبیت کند. از سوی دیگر، تأکید دوبارهای بود بر پافشاری کن بر آزادی بیان و حمایت از سینمای تبعیدی و سانسورشده است.
تنوع جغرافیایی، مضمونگرایی و عدالت روایی
از برندگان دیگر نیز میتوان گرایش جشنواره را به سمت سینمای جنوب جهانی، اقلیتها و مسائل اخلاقی و وجودی ردیابی کرد:
Sentimental Value از Joachim Trier نگاهی شاعرانه به روان انسان در مواجهه با خاطرات است. جایزه بزرگ به این فیلم، انتخابی شایسته بود.تریر در اثری لطیف و روانشناسانه، مناسبات خانوادگی، خاطرات ازدسترفته و ارزشهای عاطفی را واکاوی کرده است. این فیلم با ظرافت در روایت و سادگی در فرم، جایگاهش را بهعنوان یکی از بهترین آثار جشنواره تثبیت کرد.این فیلم با تأکید بر فقدان، خاطره و مناسبات خانوادگی، در قالبی لطیف و چندلایه، مخاطب را درگیر میکند. این انتخاب هم از نظر هنری و هم از منظر بازار جهانی، هوشمندانه بود.
Sirât و Sound of Falling – دو فیلم برنده جایزه هیئت داوران – از اروپا میآیند اما در دل خود به تنهایی، هویت و بحرانهای روحی انسان معاصر پرداختهاند.
The Secret Agent از Kleber Mendonça Filho بازخوانی تاریخ سرکوب سیاسی برزیل با بیانی سینمایی پرقدرت است؛ جایزه کارگردانی و بهترین بازیگر مرد به واگنر مورا، کاملاً بجا بود.مندونسا فیلیو توانست با مهارتی کمنظیر، فضای اختناق و تعقیب سیاسی دهه ۷۰ برزیل را بازسازی کند. بازی واگنر مورا، تپنده و چندلایه بود؛ سزاوار جایزه بهترین بازیگر مرد. این فیلم نماد سینمای سیاسی هنرمندانه است.
نقشهای زنانهای که دیده شدند
نادیا ملیتی برای بازی درخشانش در The Little Sister از فرانسه، موفق شد جایزه بهترین بازیگر زن را از آن خود کند. این جایزه نشان میدهد که زنان، بهویژه بازیگران ناشناس یا مهاجر، هنوز هم میتوانند قلب داوران را با نقشآفرینیهای عمیق و صادقانه تسخیر کنند.
️ فیلمنامه بهمثابه سیاست
فیلم Young Mothers از برادران داردن (Jean-Pierre & Luc Dardenne)، نمایندهای از سنت رئالیسم اخلاقی اروپاست. فیلمنامه آن، بازتابدهنده دغدغههای طبقاتی و جنسیتیست. انتخاب آن برای جایزه بهترین فیلمنامه، بازگشت به سینمای متعهد اجتماعی بلژیکی بود.
بخش “نوعی نگاه”: گستره جهانی و رادیکالتر
در این بخش، فیلمی از شیلی (La Misteriosa Mirada del Flamenco) و فیلمهایی از فلسطین، برزیل و بریتانیا درخشیدند. حضور Diego Céspedes، Arab & Tarzan Nasser و Harry Lighton در لیست برندگان، تصویری رنگین از سینمای مستقل و غیرمرکزی ارائه کرد؛ سینمایی که نه به «استودیو» وابسته است، نه به «بازار»، بلکه به «ضرورت».
در یک نگاه کلان، باید گفت:
-
بیشتر جوایز بهدرستی و با رعایت توازن جغرافیایی، جنسیتی و سبکشناختی توزیع شدند.
-
توجه به خاورمیانه (ایران)، آفریقا، آمریکای جنوبی و اروپا در لیست برندگان، نمایانگر نگاه جهانی هیئت داوران بود.
-
در عین حال، انتخابهای سیاسی و نمادین جشنواره، گرچه تحسینبرانگیز بودند، اما خطر یکدست شدن روایتهای برگزیده و حذف صداهای متفاوت را در آینده به همراه دارند.
در نهایت، کن ۲۰۲۵ نهتنها سینما را جشن گرفت، بلکه جهان را نقد کرد؛ و این همان وظیفهای است که یک جشنواره بزرگ باید به عهده بگیرد.
